Σύμφωνα με το χριστιανικό εορτολόγιο καθιερώθηκε να ονομάζεται Κυριακή των Βαΐων (ή Κυριακή του Λαζάρου ή Κυριακή Βαϊοφόρος) η προηγούμενη Κυριακή της εορτής της Ανάστασης.
Από την Κυριακή των Βαΐων αρχίζει ουσιαστικά η λεγόμενη Μεγάλη Εβδομάδα ή Εβδομάδα των Παθών. Κατά την ημέρα αυτή εορτάζεται η ανάμνηση της θριαμβικής εισόδου του Ιησού Χριστού στα Ιεροσόλυμα όπου, κατά τους συγγραφείς των Ιερών Ευαγγελίων,
οι Ιουδαίοι τον υποδέχθηκαν κρατώντας βάια ή βάγια (κλάδους φοινίκων) και απλώνοντας στο έδαφος τα φορέματά τους ζητωκραύγαζαν «Ωσαννά, ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου».
Yμνολογία
Η ελληνορθόδοξη χριστιανική υμνολογία ειδικά για την Κυριακή των Βαΐων περιλαμβάνει τρία θριαμβικά αναστάσιμα απολυτίκια και ένα κοντάκιο της ημέρας. Τα οποία και είναι:
1ο απολυτίκιο' (Ήχος α΄)
Την κοινήν ανάστασιν προ του σου πάθους πιστούμενος,
εκ νεκρών ήγειρας τον Λάζαρον, Χριστέ ο Θεός
όθεν και ημείς ως οι παίδες, τα της νίκης σύμβολα φέροντες,
σοι τω νικητή του θανάτου βοώμεν. Ωσαννά εν τοις υψίστοις,
ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου
2ο απολυτίκιο (Ήχος δ΄)
Συσταφέντες σοι δια του βαπτίσματος, Χριστέ ο Θεός ημών
της αθανάτου ζωής ηξιώθημεν τη Αναστάσει σου
και ανυμνούντες κράζομεν: Ωσαννά εν τοις υψίστοις,
ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου.
3ο απολυτίκιο (Ήχος πλαγιος β΄)
Μετά κλάδων υμνήσαντες πρότερον
μετά ξύλων συνέλαβον ύστερον
οι αγνώμονες Χριστόν, Ιουδαίοι τον Θεόν.
Ημείς δε πίστει αμεταθέτω,
αεί τιμώντες ως ευεργέτην,
δια παντός βοήσωμεν αυτώ.
Ευλογημένος ει ο ερχόμενος
τον Αδάμ ανακαλέσασθαι.
Κοντάκιο (αυτόμελο)*, (Ήχος πλάγιος β΄)
Τω θρόνω εν ουρανώ,
τω πώλω επί της γης
εποχούμενος Χριστέ ο Θεός.
Των αγγέλων την αίνεσιν
και των παίδων ανύμνησιν
προσεδέξω βοώντος σοι,
Ευλογημένος ει ο ερχόμενος,
τον Αδάμ ανακαλέσασθαι.
(*) αυτόμελο = ψάλλεται με δική του μουσικότητα, κατ΄ ίδιο μέλος)
ΚΑΛΑΝΤΑ ΤΩΝ ΒΑΊΩΝ
Η λαϊκή μας παράδοση δεν έμεινε φυσικά ασυγκίνητη από το Θείο Δράμα και με τον δικό της τρόπο δείχνει την ευσέβειά της για την Αγία και Μεγάλη Εβδομάδα.
Έτσι, λοιπόν, και για τη σημερινή ημέρα υπάρχουν κάλαντα που τραγουδιούνται σε διάφορες περιοχές της χώρας μας, φυσικά σε διάφορες παραλλαγές προσαρμοσμένες στα τοπικά ιδιώματα.
Δημοσιεύουμε την παραλλαγή από την Εύβοια:
Ήρθ ο Λάζαρος, ήρθαν τα Βάγια,
Ήρθ η Κυριακή που τρων τα ψάρια,
Βάγια,Βάγια των Βαγιώ
Τρώνε ψάρι και κολιό
Και την άλλη Κυριακή
Τρώνε πέτσα από τα αρνί
(πηγή ;Β.Δ. Αναγνωστόπουλου, Ελληνικά Κάλαντα ,εκδ. Καστανιώτη)
https://www.youtube.com/watch?v=ZJuPXpeHKi8
Κική Δημουλά "Η απαρηγορία"
Οι βιολέτες, όπως ανήσυχα;/ διορατικά μυρίζουν
όταν κάτι δεν πάει καλά/ κάτι απογοητεύει πάλι.
Η μεγάλη εβδομάδα,/ όπως στάζει κερί και τάμα
στη θρησκόληπτη ανάμνηση, στην άθεη απουσία.
Η Κυριακή του Νυμφίου,/ όπως αναστατώνει,
βασίζεις δε βασίζεις το Μεγάλο/ στις αφίξεις.
Οι διάφοροι Νυμφίοι,/ που κάτι τους τυχαίνει και δεν έρχονται,
κάποια διήμερη εκδρομή,/ κάποια ευκολότερη θρησκεία/ που την ασπάζονται.
Οι πολλαπλασιασμένοι κήποι της Γεσθημανή
σε κάθε βήμα,/ όπως κατασταλάζεις για το έθιμο
έχουν δεν έχουν ανθίσει οι απορίες.
Οι πατέρες μας, γέροι στο σπίτι,/περιμένουν αυγά και τσουρέκι.
Οι πολλαπλασιασμένοι κήποι της Γεσθημανή,
τα περιστύλια της υπομονής,
τα παγκάκια να κάτσεις να περιμένεις/ τον ετήσιο Ιούδα,
που αργεί να ?ρθει/ από το ράφτη, απ? τον κουρέα.
Το μεγάλο ποσόν που του δίνεις
για να δεχτεί να σε προδίνει ανεξήγητα.
Της καμπάνας η μεγάλη εξάντληση/ κι η απαρηγορία,
ο νηστικός της ήχος/ όπως λιποθυμάει
στα εαρινά αρμόνια/ των καθολικών απογευμάτων.
Οι αργίες,/ οι αργοπορίες,/ οι αγριότητες,
όπως τις πάμε ως επάνω μόνοι μας.
Ο Σίμων, που στο τέλος αδιαφόρησε/ κι έφτιαξε τη ζωή του.
Η Μυροφόρος έλλειψις,/ που θα σε ψάχνει απόψε να σε ράνει.
Η Προηγιασμένη των διαφόρων θρήνων/ τη Μεγάλη Εβδομάδα
και τις διάφορες άλλες εβδομάδες τα ίδια.
Η Αγία Επανάληψη/ η θαυματουργή,/ η αχειροποίητος,
όπως τη βρήκανε ανυπόγραφη τα πράγματα,/ θαμμένη/
σε κάποια παλαιότητα της μοίρας μας,
σε κάποιο πρόγονό μας μέλλον./ Όπως την πιστεύω.
(Κική Δημουλά, Ποιήματα, εκδ. Ίκαρος)
ΚΥΡΙΑΚΗ ΒΑΪΩΝ ΕΣΠΕΡΑΣ ( ΜΕΓΑΛΗ ΔΕΥΤΕΡΑ )
«Τ? πάθη τ? σεπτ? ? παρο?σα ?μέρα, ?ς φ?τα σωστικά, ?νατέλλει τ? κόσμ?? Χριστ?ς γ?ρ ?πείγεται το? παθε?ν ?γαθότητι? ? τ? σύμπαντα ?ν τ? δρακ? περιέχων καταδέχεται ?ναρτηθ?ναι ?ν ξύλ? το? σ?σαι τ?ν ?νθρωπον».
Μεγάλη Δευτέρα
Περίμενέ με μάνα μου περίμενέ με ακόμα
ώσπου να φτάσει η άνοιξη στο παγωμένο χώμα.
Περίμενέ με μάνα μου σαν το πουλί του νότου
που σμίγει μάτι και φτερό να βρει τον ουρανό του.
Περίμενέ με μάνα μου κάποια Παρασκευή σου
στην πύλη του παράδεισου στο φρέαρ της αβύσσου.
(«Η απαρηγορία» της Κικής Δημουλά)