Σαν σήμερα... 1878, πέθανε ο σπουδαίος Αμερικανός επιστήμονας Joseph Henry.

Joseph Henry 
(Thomas Smillie - Smithsonian Archives)

Σαν σήμερα, στις 13 Μαΐου 1878, πέθανε στην Washington, DC ο Joseph Henry (Τζόζεφ Χένρι). που  υπήρξε ο πιο διακεκριμένος Αμερικανός επιστήμονας του 19ου αιώνα. Στον κόσμο της επιστήμης ο Χένρι είναι γνωστός κυρίως για το πρωτοποριακό έργο του στον Ηλεκτρομαγνητισμό, όμως στις ΗΠΑ είναι ευρύτερα γνωστός και από το πολυποίκιλο κοινωνικό έργο που προσέφερε, όπως θα δούμε στη συνέχεια.

Ο Τζόζεφ Χένρι γεννήθηκε στο Albany της Νέας Υόρκης στις 17 Δεκεμβρίου 1797. Έζησε την ίδια εποχή με τον Βρετανό φυσικό Michael Faraday (Μάικλ Φαραντέι) και κατάληξε στο ίδιο αποτέλεσμα μ' εκείνον ερευνώντας ανεξάρτητα το φαινόμενο της ηλεκτρομαγνητικής επαγωγής. Υποστήριξε και προώθησε την επιστημονική πρόοδο στις ΗΠΑ και ως πρώτος γραμματέας του Ιδρύματος Smithsonian, το βοήθησε να διαμορφωθεί σε ένα ακαδημαϊκό και ερευνητικό κέντρο.

Το παλιό κτίριο (1907) της Ακαδημίας του Albany όπου φοίτησε ο Χένρι.
Σήμερα είναι το Joseph Henry Memorial.
(από wikipedia)

Γονείς του Τζόζεφ Χένρι ήταν ο William Henry και η Ann Alexander. 

Τα πρώτα χρόνια της εκπαίδευσής του τα πέρασε στο Galway της Ν. Υόρκης, όπου έζησε για ένα χρονικό διάστημα με τον αδελφό της μητέρας του και αργότερα στο Albany όταν επέστρεψε εκεί. Στη διάρκεια της παραμονής του στο Galway ο Χένρι ανακάλυψε τη χαρά της μελέτης κι έτσι ξεκίνησε η διάθεσή του για τη μάθηση.

Αναμνηστική πλάκα για τον Τζόζεφ Χένρι
στο Galway όπου έζησε μερικά χρόνια.

Μετά το θάνατο του πατέρα του το 1811, ο Τζόζεφ επέστρεψε στο Albany και μαθήτευσε δίπλα στον John F. Doty που ήταν ωρολογοποιός και αργυροχόος. Εκεί έμεινε μέχρι που έκλεισε η επιχείρηση. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ο Χένρι ανέπτυξε ένα ισχυρό ενδιαφέρον για το θέατρο και εντάχθηκε σε μια ομάδα νέων που είχαν παρόμοιες ανησυχίες. Τελικά, ενώ ο Χένρι είχε προγραμματίσει ν' ασχοληθεί με το θέατρο, τυχαία ξεκίνησε να παρακολουθεί τις λαϊκές διαλέξεις του George Gregory σχετικά με την πειραματική φιλοσοφία, την αστρονομία και τη χημεία. 
Ως αποτέλεσμα αυτού του ενδιαφέροντός του για την επιστήμη, ο Χένρι έβαλε στόχο να προετοιμαστεί για την εισαγωγή του στο προηγμένο πρόγραμμα σπουδών της Ακαδημίας του Albany. Μετά από επτά μήνες γερής μελέτης μπήκε στην Ακαδημία με άριστα. Σπούδασε εκεί από το 1819 μέχρι το 1822 με δωρεάν δίδακτρα και συνέχισε σε πιο προχωρημένες σπουδές. Σκόπευε να σπουδάσει Ιατρική, αλλά για βιοποριστικούς λόγους δούλεψε για ένα χρόνο ως δάσκαλος σ' ένα αγροτικό σχολείο.

Ο μαγνήτης που έφτιαξε ο Χένρι για το Πανεπιστήμιο του Yale.

Για δέκα χρόνια μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του, ο Χένρι απασχολήθηκε σε πολλές θέσεις στην Ακαδημία Albany, από βοηθός εργαστηρίου μέχρι καθηγητής. 
Το 1825 διορίστηκε βοηθός μηχανικού στο δρόμο που κατασκευαζόταν ανάμεσα στον ποταμό  Hudson και τη λίμνη Erie στην Πολιτεία της Ν. Υόρκης. 
Το 1826 εξελέγη καθηγητής Μαθηματικών και Φυσικής Φιλοσοφίας στην Ακαδημία  Albany. Μερικές από τις πιο σημαντικές έρευνές του έγιναν όταν βρισκόταν σ' αυτή τη θέση.

Ήταν ο πρώτος που τύλιξε μονωμένο σύρμα σφιχτά γύρω από έναν πυρήνα σιδήρου, προκειμένου να φτιάξει έναν ισχυρό ηλεκτρομαγνήτη, βελτιώνοντας τις επιδόσεις του ηλεκτρομαγνήτη που είχε φτιάξει ο William Sturgeon. Αυτή την περίοδο έφτιαξε έναν ηλεκτρομαγνήτη που μπορούσε να σηκώσει 750 pounds (340 κιλά). 

Ο ηλεκτρομαγνήτης που κατασκεύασε ο Χένρι
για την ανύψωση αντικειμένων με μεγάλο βάρος.
Ο ηλεκτρομαγνήτης φτιάχτηκε από τα χέρια του Χένρι.

Στις 3 Μαΐου 1830 παντρεύτηκε την ξαδέλφη του Harriet Alexander που ήταν κόρη του αδελφού της μητέρας του. Το ζευγάρι απόκτησε 6 παιδιά από τα οποία τα δύο (κόρες) πέθαναν σε βρεφική ηλικία. Είχαν τρεις ακόμη κόρες, τις  Helen, Marie, Caroline κι ένα γιο τον William που πέθανε το 1862. 

Το 1831 ο Χένρι δημιούργησε ένα από τα πρώτα μηχανήματα, που με τη βοήθεια του ηλεκτρομαγνητισμού κατάφερε να το κάνει να κινηθεί. Αυτό το μηχάνημα ήταν ο πρόγονος του σύγχρονου κινητήρα συνεχούς ρεύματος. Την ίδια χρονιά έφτιαξε τον πρώτο ηλεκτρομαγνητικό τηλέγραφο και τον ισχυρότερο ηλεκτρομαγνήτη της εποχής του, παραγγελία από το Πανεπιστήμιο Yale. Ο ηλεκτρομαγνήτης μπορούσε να σηκώσει 2300 pounds (1043 κιλά).
Τον επόμενο χρόνο ο Χένρι δημοσίευσε τα αποτελέσματα των πειραμάτων του με τα οποία αποδείκνυε ότι μπορούσε να παράγει ηλεκτρισμό από τον μαγνητισμό. Η εργασία του δημοσιεύθηκε στην American Journal of Science με τίτλο "On the Production of Currents and Sparks of Electricity and Magnetism" ("Σχετικά με την παραγωγή ρευμάτων και σπινθήρων ηλεκτρικής ενέργειας και μαγνητισμού") (vol. 22, 1832, p.403-08). Σ' αυτό το άρθρο περιέγραφε την ανακάλυψη του φαινομένου της ηλεκτρομαγνητικής επαγωγής. Έτσι, ο Τζόζεφ Χένρι κατοχύρωσε στις ΗΠΑ την ανακάλυψη του φαινομένου της επαγωγής. 

 Ο κινητήρας του Χένρι (πάνω). Ο κινητήρας σε σχέδιο (κάτω).

(Αρχείο Ινστιτούτου Smithsonian)

Περίπου την ίδια εποχή στη Βρετανία ο Michael Faraday (Μάικλ Φαραντέι) επίσης κατοχύρωσε το φαινόμενο της επαγωγής ως δική του ανακάλυψη. Όμως, από τη στιγμή που πρώτος ο   Φαραντέι δημοσίευσε τα αποτελέσματα της έρευνάς του, αναγνωρίστηκε σ' αυτόν η ανακάλυψη του φαινομένου. Για τον Τζόζεφ Χένρι ήταν μια πολύ άτυχη συγκυρία, όμως για τους Αμερικανούς, ο δικός τους άνθρωπος θεωρείται πρωτοπόρος.

Τον Οκτώβριο 1832, ο Τζόζεφ Χένρι έγινε καθηγητής Φυσικής Φιλοσοφίας (Φυσικής) στο Κολέγιο του New Jersey (Πανεπιστήμιο Princeton-Πρίνστον). Την ίδια χρονιά έφτιαξε για το Πρίνστον ηλεκτρομαγνήτη που μπορούσε να σηκώσει 3500 pounds (1587 κιλά). Στο Πρίνστον ο Χένρι συνέχισε τα πειράματα στον ηλεκτρομαγνητισμό κι ακόμη ασχολήθηκε με την μετεωρολογία και τη γεωφυσική.

Επιστολή του Χένρι προς τον George Mifflin Dallas,
Αντιπρόεδρο των ΗΠΑ (12 Αυγούστου 1847).
(Smithsonian archives)

Το 1835 ο Τζόζεφ Χένρι εκλέχτηκε μέλος της American Philosophical Society (APS) την οποία υπηρέτησε από διάφορες θέσεις.

Το 1837 ο Χένρι έκανε το πρώτο του ταξίδι στην Ευρώπη. Στο εξάμηνο ταξίδι του επισκέφθηκε την Αγγλία, τη Γαλλία, τη Σκωτία και το Βέλγιο έχοντας την ευκαιρία να συναντήσει αρκετούς επιστήμονες, συμπεριλαμβανομένου του Μάικλ Φαραντέι. Αυτή η εμπειρία τον ώθησε να  επιστρέψει  στο προηγούμενο επίπεδο της επιστημονικής του έρευνας, την οποία είχε μειώσει σημαντικά μεταξύ 1832 και 1837. 
Μεταξύ των ετών 1838 και 1842 ο Χένρι συνέχισε την έρευνά του στην αμοιβαία επαγωγή. Συμμετείχε επίσης στην έρευνα για την ηλιακή ακτινοβολία και τη θερμότητα των ηλιακών κηλίδων. 

Ο Τζόζεφ Χένρι και η οικογένειά του (η γυναίκα του Harriet και οι  κόρες τους Mary Anna, Helen Louisa και Caroline) ξεκουράζονται στους κήπους του Ινστιτούτου Smithsonian μετά από ένα αγώνα κροκέ. Φωτογραφία (μετέπειτα χρωματισμένη) από τον Titian Ramsay Peale.
(Smithsonian archives)

Ο Τζόζεφ Χένρι έχαιρε μεγάλης εκτίμησης στις ΗΠΑ. Έγινε γραμματέας του Εθνικού Ινστιτούτου για την Προώθηση της Επιστήμης (National Institute for the Promotion of Science), που αποτέλεσε τον πρόδρομο του Ιδρύματος Smithsonian (Smithsonian Institution) στο οποίο έγινε πρώτος γραμματέας του. 

Στις 3 Δεκεμβρίου 1846, ανακοινώθηκε από το Συμβούλιο των Επιτρόπων (Board of Regents) ο διορισμός του Χένρι ως Γραμματέας του Ιδρύματος Smithsonian που είχε δημιουργηθεί πρόσφατα. Έτσι, στις 14 Δεκεμβρίου 1846 ο Χένρι άφησε το Πρίνστον και ανέλαβε την καινούρια θέση του στην Ουάσιγκτον. Το Ίδρυμα  Smithsonian φτιάχτηκε με τα χρήματα που είχε κληροδοτήσει ο James Smithson σημειώνοντας στη διαθήκη του την επιθυμία να διατεθούν για "την αύξηση και τη διάδοση της γνώσης". Ο Χένρι, θέλοντας να υλοποιήσει την επιθυμία του διαθέτη, πρότεινε ένα σύστημα με το οποίο θα υποστηριζόταν η πρωτότυπη πειραματική έρευνα που θα διαδιδόταν μέσω περιοδικών δημοσιεύσεων. Στις 8 Δεκεμβρίου 1847, ο Χένρι παρουσίασε στο Διοικητικό Συμβούλιο των Επιτρόπων το πρώτο σχέδιό του με τίτλο "Programme of Organization of the Smithsonian Institution" ("Πρόγραμμα Οργάνωσης του Ιδρύματος Σμιθσόνιαν").

Συνάντηση της National Academy of Sciences (Εθνική Ακαδημία Επιστημών) των ΗΠΑ, στο
κτίριο του Ιδρύματος Smithsonian (Απρίλιος 1874). Στο βάθος πίσω από το γραφείο φαίνεται ο Χένρι.

Το πρώτο μεγάλο επιστημονικό εγχείρημα του Ιδρύματος ήταν το "Smithsonian Meteorological Project" ("Μετεωρολογικό Πρόγραμμα του Σμιθσόνιαν") που είχε στόχο την συστηματική συλλογή μετεωρολογικών στοιχείων απ' όλη την επικράτεια των ΗΠΑ.
Το 1858 το Ίδρυμα ξεκίνησε να δέχεται την φιλοξενία των εθνικών συλλογών από την κυβέρνηση των ΗΠΑ. Μέχρι τότε ο Χένρι αρνιόταν την υποδοχή τέτοιων συλλογών γιατί δεν επιθυμούσε το Ίδρυμα να έχει μεγάλει εξάρτηση από την κυβέρνηση. Το σίγουρο είναι ότι το Ίδρυμα Smithsonian κέρδισε τον σεβασμό ως μία εθνική κιβωτός για τις ΗΠΑ, κάτω από την καθοδήγηση του Τζόζεφ Χένρι.

Την 1η Μαΐου 1847 μπήκε ο θεμέλιος λίθος για την κατασκευή του κεντρικού κτιρίου του Ιδρύματος, το Smithsonian Castle (Πύργος Σμιθσόνιαν). Το κτίριο ολοκληρώθηκε το 1858, αλλά η οικογένεια Χένρι είχε αρχίσει να κατοικεί στην ανατολική του πτέρυγα ήδη από το 1855. Στις 24 Ιανουαρίου 1865 μεγάλη φωτιά κατέστρεψε μέρος του κτιρίου όπου υπήρχε και το γραφείο του Χένρι. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να καούν πολλά από τα έγγραφα και εργασίες του.

Στην φωτογραφία φαίνεται τοιχογραφία που υπάρχει
στο ισόγειο του κτιρίου John C. Green της Σχολής
Μηχανικών του Πανεπιστημίου Princeton.
Κατασκευάστηκε το 1946 από τον Gifford Beal
για τα 200 χρόνια του πανεπιστημίου.
Φαίνεται ο Χένρι να επιδεικνύει πείραμα ηλεκτρισμού.

Η ερευνητική δραστηριότητα του Χένρι στον τομέα του ηλεκτρομαγνητισμού, αλλά ακόμη και στον τομέα της αεροναυπηγικής ήταν πολύ μεγάλη, με σημαντικά αποτελέσματα. Εφηύρε έναν πρόδρομο του ηλεκτρικού κουδουνιού (συγκεκριμένα μια καμπάνα που μπορούσε να χτυπά σε απόσταση μέσω ενός ηλεκτρικού καλωδίου) και το ηλεκτρικό ρελέ, που ήταν η βάση λειτουργίας του ηλεκτρικού τηλεγράφου που αργότερα ανακάλυψαν ο Samuel Morse και ο Sir Charles Wheatstone, εργαζόμενοι ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλο.

Το 1852 τοποθετήθηκε ως μέλος  του Light-House Board (Υπηρεσία Φάρων) που μόλις είχε συσταθεί. Από αυτή τη θέση είχε την ευκαιρία να κάνει πειραματική έρευνα για τον ήχο, το φως, την ομίχλη, τα σήματα για την ομίχλη, τα φωτιστικά έλαια. Σε αναγνώριση των υπηρεσιών του, το 1871 τοποθετήθηκε πρόεδρος αυτής της Υπηρεσίας μέχρι το θάνατό του. 
Το 1870, ο Χένρι έκανε το δεύτερο ταξίδι του στην Ευρώπη διάρκειας 4,5 μηνών. Ο κύριος λόγος του ταξιδιού του ήταν να παρακολουθήσει μια διεθνή διάσκεψη στο Παρίσι για τον καθορισμό των προτύπων μέτρησης και να ενημερωθεί για την εξέλιξη της επιστημής στο Λονδίνο. Ακόμη επισκέφτηκε την Σκωτία, την Ιρλανδία, το Βέλγιο, την Γερμανία και την Ελβετία.

Το άγαλμα του Τζόζεφ Χένρι μπροστά από το Smithsonian Castle.
(Alex Wong / Getty Images)

Τον Δεκέμβριο του 1877 ο Τζόζεφ Χένρι αρρώστησε από φλεγμονή στα νεφρά του. Αυτή ήταν η ασθένεια που τον οδήγησε στο θάνατο λίγους μήνες μετά. 

Ο Τζόζεφ Χένρι πέθανε σε ηλικία 81 ετών. Θάφτηκε στο Κοιμητήριο Oak Hill της πρωτεύουσας των ΗΠΑ. Στην κηδεία του παραβρέθηκε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Rutherford B. Hayes, μέλη του Ανώτατου Δικαστηρίου, διάσημοι επιστήμονες και πολλές άλλες επιφανείς προσωπικότητες. Παρά το γεγονός ότι δεν είχε κάνει πανεπιστημιακές σπουδές (όπως και ο Φαραντέι), η ευστροφία και η εργατικότητά του τον ανέδειξαν, ίσως, στον πιο διακεκριμένο Αμερικανό επιστήμονα του 19ου αιώνα.

1876, η Δυτική πτέρυγα του κτιρίου του Ιδρύματος Smithsonian, όπου εκτίθενται αντικείμενα τέχνης προερχόμενα από την Β. Αμερική, την Κίνα, την Ιαπωνία και τη Γαλλία. Στο βάθος της αίθουσας διακρίνεται το πορτρέτο του Γάλλου  ιστορικού και πολιτικού Francois Pierre Guillaume Guizot.
(Smithsonian archives)

Προς τιμή του, το 1893 η μονάδα μέτρησης του συντελεστή της αυτεπαγωγής ή της αμοιβαίας επαγωγής στο σύστημα μονάδων SI, πήρε το όνομα Henry, με σύμβολο το Η. Η απόφαση πάρθηκε  από το Διεθνές Συνέδριο Ηλεκτρολόγων που είχε συνέλθει στο Σικάγο με την ευκαιρία της εκεί Διεθνούς Έκθεσης.

Το 1872, σε μια οροσειρά στη νοτιοανατολική Utah στις ΗΠΑ δόθηκε το όνομά του (Henry Mountains). 

Το 1872, το Πανεπιστήμιο Πρίνστον δημιούργησε στο τμήμα Φυσικής την έδρα Joseph Henry, με πρώτο κάτοχο τον Cyrus Fogg Brackett. 
Στο πανεπιστήμιο  Πρίνστον υπάρχουν το "Joseph Henry Laboratories" και το "Joseph Henry House" κλπ.

Ο τάφος του Τζόζεφ Χένρι και της συζύγου
 του Harriet, στο Κοιμητήριο Oak Hill.

• Κείμενο για τον ρόλο του Τζόζεφ Χένρι στην ανακάλυψη της ηλεκτρομαγνητικής επαγωγής (του Glenn S. Smith, από το European Journal of Physics).

• Βίντεο για τη ζωή του Τζόζεφ Χένρι, από το National Museum of American History (αγγλικά, 13:50).

• Μοντέλο της ηλεκτρικής μηχανής του Χένρι κατασκευασμένη από τον Bert Sawyer (περιγραφή, λειτουργία) (αγγλικά, 9:01).

• Αρχεία της αλληλογραφίας του Χένρι υπάρχουν στο Πανεπιστήμιο της Pennsylvania (Joseph Henry collection), στην American Philosophical Society (Joseph Henry letters), στο Πανεπιστήμιο Princeton (Joseph Henry Collection), στο Ίδρυμα Smithsonian (Joseph Henry Collection) και στο Πανεπιστήμιο Syracuse (Joseph Henry letters).

1862, τμήμα του διαμερίσματος της οικογένειας Χένρι
στην Ανατολική πτέρυγα του κτιρίου Smithsonian.
(Smithsonian archives)

• Φωτογραφικό αρχείο της οικογένειας του Τζόζεφ Χένρι από το Ίδρυμα Smithsonian.

• Πλούσιο φωτογραφικό υλικό για τον Τζόζεφ Χένρι από το Ίδρυμα Smithsonian.

• Συλλογή αρχειακού υλικού του Τζόζεφ Χένρι από το Ίδρυμα Smithsonian.

• Άρθρο του καθηγητή Alfred M. Mayer στο περιοδικό Popular Science Monthly (τόμος18/Νοέμβριος 1880) με τίτλο "Henry and Faraday".

Πηγή: Today in Science History, ΤhoughtCo, Smithsonian Archives, maglab ,  famousscientists

Σαν σήμερα... 1894, γεννήθηκε η Αυστριακή φυσικός Marietta Blau.

 Marietta Blau
(1937, AIP Emilio Segrè Visual Archives) 

Σαν σήμερα, στις 29 Απριλίου 1894, γεννήθηκε στη Βιέννη η Marietta Blau (Μαριέτα Μπλάου),  πρωτοπόρος στην πειραματική έρευνα της πυρηνικής φυσικής.    
Προερχόταν από μεσοαστική εβραϊκή οικογένεια και είχε μεγαλώσει σε μια περιοχή της Βιέννης όπου ζούσαν πολλοί Εβραίοι, όπως οι οικογένειες του Sigmund Freud (Σίγκμουντ Φρόιντ) και της Lise Meitner (Λίζε Μάιτνερ). Ο πατέρας της Μαριέτα ήταν δικηγόρος και μουσικός εκδότης που φρόντισε να μεταφέρει στην κόρη του την αγάπη για τις τέχνες και την μουσική. Αργότερα, ένας από τους συναδέλφους της στο Πανεπιστήμιο του Μαϊάμι, ο Arnold Perlmutter, μιλώντας για την Μαριέτα Μπλάου θα θυμόταν την αγάπη της για τη μουσική δωματίου.

Το Γυμνάσιο στην οδό Rahlgasse 4 της Βιέννης απ' όπου αποφοίτησε η Μαριέτα Μπλάου το 1914.

Εκείνη την εποχή που η εκπαίδευση των κοριτσιών δεν ήταν στις προτεραιότητες μιας οικογένειας, η Μπλάου ολοκλήρωσε το Γυμνάσιο Θηλέων που διατηρούσε στη Βιέννη η Ένωση για την Διαρκή Εκπαίδευση των Γυναικών (Association for the Extended Education of Women) και πήρε το Matura (απολυτήριο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης) με διάκριση. Σπούδασε Φυσική και Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης από το 1914 μέχρι το 1918, σε μια εποχή που οι περισσότεροι άνδρες είχαν κληθεί για υπηρεσία στο στρατό (Α' παγκόσμιος πόλεμος). Τον Μάρτιο του 1919 πήρε το διδακτορικό της που ήταν σχετικό με την απορρόφηση των ακτίνων γάμα (γ). Εκείνη την εποχή η ζωή στην Αυστρία είχε γίνει δύσκολη λόγω της εξαθλίωσης από τη διάλυση της Αυστροουγγαρίας και, ιδιαίτερα για τους Εβραίους, λόγω του αυξανόμενου αντισημιτισμού. 

Το Ινστιτούτο Ραδίου στη Βιέννη την δεκαετία του '20.

Τα επόμενα δύο χρόνια η Μπλάου εργάστηκε στη Γερμανία ασχολούμενη με προβλήματα που συνδέονταν με τις ακτίνες Χ, πρώτα σε μια βιομηχανία και στη συνέχεια στο Πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης. Αυτή την περίοδο η Μπλάου εργάστηκε για πρώτη φορά στην ιατρική φυσική,  καθοδηγώντας τους γιατρούς με βάση τις θεωρητικές και πρακτικές μελέτες της ακτινολογίας και των ακτινογραφιών. Και οι δύο θέσεις  αργότερα  θα αποδεικνύονταν σημαντικές για την καριέρα της, όταν ασχολήθηκε με τη θεραπεία του καρκίνου, εργαζόμενη με συσκευές που έκαναν χρήση ραδιενεργών ουσιών.

Το 1923 επέστρεψε στη Βιέννη για να φροντίσει τη μητέρα της και άρχισε να εργάζεται στο Radiuminstitut (Institut für Radiumforschung - Ινστιτούτο Ραδίου) χωρίς μισθό. Εκείνη την εποχή το Ινστιτούτο ήταν ένα από τα τρία πιο σημαντικά ερευνητικά κέντρα για την ραδιενέργεια.

Το Ινστιτούτο Ραδίου ήταν ένα ερευνητικό κέντρο στη Βιέννη που είχε ιδρυθεί το 1910, μετά τις ανακαλύψεις της Marie Curie (Μαρία Κιουρί), από τον πλούσιο δικηγόρο Karl Kupelwieser και είχε ως αντικείμενο την έρευνα των ραδιενεργών στοιχείων. Εκείνη την εποχή δεν ήταν ασυνήθιστο για φυσικούς να εργάζονται σε εθελοντική βάση, δίχως πληρωμή, μιας και η Ακαδημία Επιστημών της Αυστρίας δεν είχε αρκετά κεφάλαια για τους μισθούς τους. Αυτό μπορεί να ήταν ένας από τους λόγους για τους οποίους ένα εξαιρετικά υψηλό ποσοστό των ατόμων που εργάζονταν στο Ινστιτούτο Ραδίου ήταν γυναίκες. Πολλές από αυτές τις γυναίκες υποστηρίζονταν οικονομικά από τις οικογένειές τους, όπως ακριβώς και η  Μαριέτα Μπλάου. 

Ο Χανς Πέτερσον στο Ινστιτούτο Ραδίου το 1925.

Εκείνη την εποχή τα σωματίδια που εκπέμπονταν σε πυρηνικές αντιδράσεις  μπορούσαν να ανιχνευθούν μόνο με τη μέθοδο του σπινθηρισμού (scintillation method). Αυτή η πρακτική στηριζόταν στο γεγονός ότι οι ραδιενεργές ακτίνες προκαλούσαν σπινθηρισμούς (αναβοσβησίματα) σε ειδικές οθόνες που μπορούσαν να παρατηρηθούν και μετρηθούν. Μόνο που οι μετρήσεις δεν ήταν αξιόπιστες. 
Τότε, στο Ινστιτούτο Ραδίου εργαζόταν ο Σουηδός ωκεανογράφος Hans Pettersson (Χανς Πέτερσον), που ζήτησε από την Μπλάου να διερευνήσει κατά πόσο η επίδραση των ραδιενεργών ακτίνων σε φωτογραφικό γαλάκτωμα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την ανίχνευση αυτών των ακτίνων. 

Το 1925 η Μπλάου δημοσίευσε στα Γερμανικά την πρώτη της εργασία με τίτλο "Über die photographische Wirkung natürlicher H-Strahlen" ("Σχετικά με την φωτογραφική επίδραση των φυσικών ακτίνων Η") που απαντούσε στην ερώτηση του Πέτερσον. (Οι ακτίνες Η είναι δέσμες πυρήνων υδρογόνου, δηλαδή πρωτόνια).

Η Μαριέτα Μπλάου το 1925 στο εργαστήριό της.
(Από  Institution Agnes Rodhe, Lund University).

Τα επόμενα χρόνια δημοσίευσε πολλές εργασίες σχετικά με το φωτογραφικό αποτέλεσμα και την ποσοτικοποίηση των παρατηρήσεων για τα πρωτόνια και τα α-σωματίδια. Ο κύριος στόχος ήταν να γίνει διαχωρισμός των α-σωματιδίων από τα πρωτόνια. 

Σύμφωνα με τον καθηγητή Richard Dalitz του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, η Μπλάου ήταν η πρώτη φυσικός που έδειξε ότι τα ίχνη πρωτονίων μπορούσαν να διαχωριστούν από τα ίχνη α-σωματιδίων σε γαλάκτωμα. Βέβαια, πολλοί φυσικοί είχαν μελετήσει σε γαλάκτωμα τις τροχιές των α-σωματιδίων που προέρχονταν από την διάσπαση πολύ βαρέων πυρήνων  ήδη από τη δεκαετία του 1890 και ακόμη νωρίτερα, αλλά η Μπλάου προχώρησε παραπέρα εντοπίζοντας τις τροχιές των πρωτονίων που προέρχονταν από την α) ελαστική σύγκρουση των α-σωματιδίων με τους πυρήνες υδρογόνου και β) τις αντιδράσεις των α-σωματιδίων με τους πυρήνες του γαλακτώματος. 

Η Χέρτα Γουάμπακερ, συνεργάτις της Μπλάου, στο Ινστιτούτο Ραδίου.  

Μετά την ανακάλυψη του νετρονίου από τον Chadwick (Τσάντγουικ) το 1932, η Μπλάου, συνεργαζόμενη με την πρώτη μεταπτυχιακή φοιτήτριά της και μετέπειτα στενή συνεργάτη της Hertha Wambacher (Χέρτα Γουάμπακερ), ανέπτυξε μια μέθοδο για την ανίχνευση και τον προσδιορισμό της ενέργειας αυτών των σωματιδίων. Αυτό επιτεύχθηκε με την προσαρμογή των φωτογραφικών γαλακτωμάτων στις απαιτήσεις της πυρηνικής έρευνας. Πειραματίστηκε με διάφορους χημικούς τύπους και τύπους φιλμ και συνεργάστηκε με κατασκευαστές φιλμ, όπως η Agfa και η Ilford, για να καθορίσει τις καλύτερες τεχνικές για την αποτύπωση της σύλληψης ποικιλίας σωματιδίων.

Φωτογραφία που πάρθηκε στο παρατηρητήριο του Hafelekar
μετά από έκθεση της φωτογραφικής πλάκας επί 5 μήνες.

Η "φωτογραφική μέθοδος" (μέθοδος καταγραφής των ιχνών από τα σωματίδια) χρησιμοποιήθηκε από την Μπλάου και για την ανίχνευση κοσμικών ακτίνων, μια πολύ σημαντική ανακάλυψη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature. Οι κοσμικές ακτίνες είχαν ανακαλυφθεί από τον Victor Hess το 1912.

Στη μέθοδο αυτή έγινε πολύμηνη έκθεση, ειδικά σχεδιασμένων φωτογραφικών πλακών, σε κοσμική ακτινοβολία, σε υψόμετρο 2.300 μέτρων, στο παρατηρητήριο κοσμικής ακτινοβολίας του Hafelekar, βόρεια του Ίνσμπρουκ της Αυστρίας. Όταν οι πλάκες ανακτήθηκαν και μελετήθηκαν, βρήκαν πολλά ίχνη κοσμικών ακτίνων, κυρίως πρωτόνια, όπως αναμενόταν. Αλλά το 1937 βρήκαν κάτι μη αναμενόμενο. Σε αντίθεση με τις περισσότερες διαδρομές σωματιδίων, οι οποίες είναι βασικά ευθείες ή καμπύλες γραμμές με αρχή και τέλος, μερικές από τις διαδρομές τελείωναν σε περίεργα μοτίβα με μορφή άστρου, σαν να είχαν εκραγεί μικροσκοπικά πυροτεχνήματα. Σε μια επιστολή προς το περιοδικό Nature, η Μπλάου τα ονόμασε "αστέρια αποσύνθεσης" ("disintegration stars"), ή στα γερμανικά "Zertrümmerungsterne".

Ένα από "αστέρια αποσύνθεσης" της Μαριέτα Μπλάου.

Η μέθοδος  αυτή αντιμετωπίστηκε με μεγάλο ενδιαφέρον από τους θεωρητικούς φυσικούς. Η Μπλάου και τα πυρηνικά γαλακτώματά της είχαν βρει τις πρώτες αδιάσειστες αποδείξεις για κάτι που οι επιστήμονες προσπαθούσαν να επιβεβαιώσουν από χρόνια: την αποσύνθεση των πυρήνων ενός βαρέος ατόμου, όπως ο άργυρος ή το βρώμιο, από την πρόσκρουση ενός άλλου σωματιδίου, που σε αυτή την περίπτωση ήταν πρωτόνια κοσμικής ακτινοβολίας. 

"Δείχνοντας ότι τα γαλακτώματα είχαν ωριμάσει για την αξιόπιστη καταγραφή πυρηνικών γεγονότων υψηλής ενέργειας, η ανακάλυψη ξεκίνησε το πεδίο της σωματιδιακής φυσικής", έγραψε αργότερα η Ruth Lewin Sime, ιστορικός της επιστήμης.

Το 1937, η Μπλάου και η Γουάμπακερ έλαβαν το πιο διάσημο επιστημονικό βραβείο στην Αυστρία, το Βραβείο Ignaz Lieben, για την "φωτογραφική μέθοδο".

Ο σταθμός παρατήρησης κοσμικών ακτίνων στο Hafelekar.

Η Μπλάου είχε κάνει σχέδια για επιπλέον πειράματα με πτήσεις αερόστατων στο Hafelekar, αλλά και σε άλλα παρατηρητήρια βουνοκορφών. Όμως, δύο σημαντικές επιπλοκές στάθηκαν εμπόδιο στο δρόμο της. Η μία ήταν η πολυετής έλλειψη χρηματοδότησης που υπήρχε στο Ινστιτούτο Ραδίου και η άλλη ήταν η αδυναμία της να εξασφαλίσει μια μόνιμη ακαδημαϊκή θέση. Δίπλα σ' αυτές τις δυσκολίες ήρθε η προσάρτηση της Αυστρίας στη ναζιστική Γερμανία (Anschluss - Άνσλους) τον Μάρτιο του 1938, που είχε ως αποτέλεσμα την εκδίωξη όλων των Εβραίων επιστημόνων από το Ινστιτούτο Ραδίου. Τη θέση της Μπλάου κατέλαβε η Γουάμπακερ, που από νεαρή ηλικία είχε υποστηρίξει δεξιές πολιτικές οργανώσεις.

Η Μαριέτα Μπλάου όπως εμφανιζόταν στην ταυτότητα
που έβγαλε στην Πόλη του Μεξικού το 1941.

Ευτυχώς, η Μαριέτα Μπλάου, με την βοήθεια ενός φίλου χημικού στο Πανεπιστήμιο του Όσλο, βρήκε μια προσωρινή δουλειά εκεί και στη συνέχεια τον Νοέμβριο του 1938 μετακόμισε με την μητέρα της στην Πόλη του Μεξικού. Εκείνη την εποχή (και όχι μόνο!) ήταν εξαιρετικά δύσκολο για τους πρόσφυγες, έστω κι αν ήταν επιστήμονες, ν' αποκτήσουν θεώρηση για οποιαδήποτε χώρα στον κόσμο. Όπως έγραψε αργότερα σε έναν φίλο η Μπλάου, "ήμουν ίσως η τελευταία Αυστριακή που πέρασε τα γερμανικά σύνορα".

Η Μαριέτα Μπλάου στην Πόλη του Μεξικού.

Το καλοκαίρι του 1941 η Μπλάου έλαβε πρόσκληση να διδάξει στο Escuela Superior de Ingeniería Mecánica y Eléctrica - ESIME) (Ανώτερη Σχολή Μηχανολόγων και Ηλεκτρολόγων Μηχανικών) στο Μεξικό, ένα τμήμα του νεοσύστατου Instituto Nacional Politécn ICO (IPN) (Εθνικό Πολυτεχνικό Ινστιτούτο), κατόπιν σύστασης του Αϊνστάιν, που είχε ήδη διαφύγει στις ΗΠΑ. 

Ο Αϊνστάιν το 1941 είχε γράψει σε γράμμα του απευθυνόμενος προς τον Μεξικανό υπουργό Εκπαίδευσης: "Παίρνω το θάρρος να επιστήσω την προσοχή σας σε μια υπόθεση που έχω στην καρδιά μου. Εδώ και τρία χρόνια η συνάδελφός μου, φυσικός Δρ. Μαριέτα Μπλάου, ζει στην Πόλη του Μεξικού ... Γνωρίζω την δεσποινίδα Μπλάου ως μία πολύ ικανή πειραματική φυσικό που θα μπορούσε να προσφέρει πολύτιμες υπηρεσίες στη χώρα σας. Είναι πειραματική ερευνήτρια στον τομέα της ραδιενέργειας και των κοσμικών ακτίνων."

Το διδακτικό προσωπικό του ESIME στον εορτασμό των  25ων γενεθλίων της σχολής. Στην άκρη αριστερά η Μαριέτα Μπλάου, η μοναδική γυναίκα του προσωπικού (25 Νοεμβρίου 1941). 

Καθώς ήταν η μοναδική γυναίκα που εργαζόταν στο ESIME, είχε πολλά προβλήματα και καμία ευκαιρία για επιστημονική εργασία. Μη μπορώντας να εργαστεί στον δικό της τομέα έρευνας, άρχισε να μελετά τα προβλήματα που συνδέονται με τη γεωγραφική θέση του Μεξικού, όπως η επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας σε έναν πληθυσμό που ζει σε μεγάλο υψόμετρο, σε μια τροπική ζώνη. Μελέτησε επίσης τη ραδιενέργεια σε μέταλλα και πηγές, σε διάφορα μέρη της χώρας. Ενώ βρισκόταν στο Μεξικό, μακριά από τα κέντρα πυρηνικής έρευνας, η "φωτογραφική μέθοδος" που πρώτη ανέπτυξε, χρησιμοποιήθηκε για νέες ανακαλύψεις στην πυρηνική φυσική.  

Η Μαριέτα Μπλάου την δεκαετία του "50.

Το 1944, μετά το θάνατο της μητέρας της, η Μαριέτα Μπλάου μετανάστευσε στη Νέα Υόρκη στις ΗΠΑ, όπου ζούσε ο αδελφός της. Άρχισε να εργάζεται στο τμήμα έρευνας μιας βιομηχανίας, όπου ανέπτυξε πολλές συσκευές οι οποίες χρησιμοποιούσαν ραδιενεργά ισότοπα και κατέθεσε διπλώματα ευρεσιτεχνίας για ορισμένα από αυτά. Όμως δεν ήταν πολύ ευχαριστημένη με αυτό το είδος της εργασίας και άρχισε να ψάχνει για μια άλλη θέση, ειδικά όταν η εταιρεία μεταφέρθηκε στη Janesville, μια μικρή πόλη στο  Ουισκόνσιν, όπου ένιωθε εντελώς απομονωμένη. 

Το 1948 αποδέχτηκε πρόταση του Πανεπιστημίου Κολούμπια να εργαστεί ως επιστημονικό μέλος του προσωπικού του. Ως ειδική στην ανίχνευση σωματιδίων με φωτογραφικά γαλακτώματα, η δουλειά της εκεί είχε να κάνει με την ανάπτυξη ενός προγράμματος έρευνας με τη χρήση αυτής της μεθόδου για τη διερεύνηση των σωματιδίων που παράγονται από τους αντιδραστήρες σχάσης. 

Δύο χρόνια μετά πήρε θέση στο Brookhaven National Laboratory, όπου τέτοια σωματίδια παράγονταν σε μηχανές ακόμη υψηλότερης ενέργειας.

Η Μαριέτα Μπλάου το 1961.
(AIP Emilio Segrè Visual Archives)

Το 1950, για την ανακάλυψη της μεθόδου "disintegration stars", κατόπιν εισήγησης του Erwin Schrödinger (Έρβιν Σρέντιγκερ), η Μπλάου και η Γουάμπακερ προτάθηκαν για το Νόμπελ Φυσικής, που όμως πήρε ο Cecil Powell (Σέσιλ Πάουελ) για την ανακάλυψη του πιονίου με τη βοήθεια της  φωτογραφικής μεθόδου! Στην αυτοβιογραφία του ο Πάουελ έγραψε ότι έμαθε για τη φωτογραφική μέθοδο από τον Walter Heitler, ο οποίος γνώριζε προσωπικά την Μπλάου.

Το 1956 άφησε το Brookhaven και βρήκε θέση στο Πανεπιστήμιο του Μαϊάμι, όπου συνέχισε την έρευνα της στη σωματιδιακή φυσική, εκπαιδεύοντας παράλληλα μερικούς νέους φυσικούς που εργάζονταν εκεί. 

Το 1960 η Μπλάου αποφάσισε να επιστρέψει στη Βιέννη, εν μέρει επειδή ένιωσε νοσταλγία και εν μέρει για λόγους υγείας (η όρασή της είχε εξασθενήσει από την χρόνια έκθεσή της σε ραδιενεργές ουσίες). Μη έχοντας κάποια ασφάλεια υγείας, ήταν αδύνατο να κάνει στις ΗΠΑ την εγχείρηση που χρειαζόταν και που έκανε στη Βιέννη.

Στις 29 Απριλίου 1967, η Μπλάου τιμήθηκε με άλλους επιστήμονες από το Δημοτικό 
Συμβούλιο της πόλης της Βιέννης, για την προσφορά της στις Φυσικές Επιστήμες. 

Εκεί, επανήλθε στο Ινστιτούτο Ραδίου και πάλι χωρίς μισθό, ασχολούμενη με την καθοδήγηση μεταπτυχιακών φοιτητών που οι εργασίες τους ήταν στη φυσική υψηλών ενεργειών. Όμως παρέμεινε στο περιθώριο, επειδή ήταν πολύ απογοητευμένη βλέποντας πρόσωπα, όπως ο Georg Stetter, που είχαν συνεργαστεί με τους ναζί, να έχουν ενεργό ρόλο στο πανεπιστήμιο.  
Το 1962 τιμήθηκε με το Βραβείο Schrödinger από την Ακαδημία των Επιστημών της Αυστρίας, αλλά την ίδια εποχή η Ακαδημία δεν δέχτηκε να γίνει αντεπιστέλλον μέλος της.

Η Μαριέτα Μπλάου πέθανε σε θάλαμο εντατικής θεραπείας νοσοκομείου της Βιέννης στις 27 Ιανουαρίου 1970, σε ηλικία 76 ετών. Η ασθένεια και ο θάνατός της σχετίζονταν με την πολύχρονη εργαστηριακή χρήση  ραδιενεργών ουσιών χωρίς μέτρα προστασίας, αλλά και στο πολύ κάπνισμα. Δυστυχώς, καμία νεκρολογία δεν εμφανίστηκε σε κάποιο επιστημονικό δημοσίευμα εκείνη την εποχή.

Η Μαριέτα Μπλάου στο εργαστήριό της
στο Πανεπιστήμιο του Μαϊάμι, το 1957.
(Από   Miami Hurricane/University of Miami Library)

Η Μαριέτα Μπλάου υπήρξε μια πολύ σημαντική γυναίκα στο χώρο της Φυσικής στην εποχή που έζησε και που βέβαια οι  επιτυχημένες γυναίκες επιστήμονες ήσαν ολιγάριθμες, για πολλούς και διάφορους λόγους.
Η Αυστριακή υπηρεσία υποτροφιών OeAD προσφέρει σε Αυστριακούς διδακτορικούς φοιτητές την υποτροφία Marietta Blau Grant για 6 έως 12 μήνες. Η χώρα σπουδών για 2 υποτρόφους είναι οποιαδήποτε εκτός της Αυστρίας. 

Μερικοί επιστήμονες, παρά την ικανότητά τους και το λαμπρό έργο ολόκληρης της ζωής τους, ποτέ δεν αναγνωρίστηκαν σωστά και ίσως σύντομα ξεχάστηκαν. Μερικές φορές ήταν απλά άτυχοι, γιατί  οι συγκυρίες δεν τους ευνόησαν. Μερικές φορές η πολιτική ή οι προσωπικές αντιπαλότητες τους εμπόδισαν. Μερικές φορές ο(η) επιστήμονας ήταν θύμα προκατάληψης και διακρίσεων. Για την Μαριέτα Μπλάου, νομίζω ότι ίσχυσαν όλα τα παραπάνω.
Κλείνοντας, νομίζω ότι η απάντηση που έδωσε η Μαριέτα Μπλάου στην ερώτηση ενός από τους καθηγητές της, εάν υπήρχε δυνατότητα να γίνει υφηγήτρια στο πανεπιστήμιο, ήταν πολύ χαρακτηριστική για τα προβλήματα που είχε ν' αντιμετωπίσει σ' όλη της τη ζωή: "Το να είσαι Εβραία και γυναίκα είναι πάρα πολύ, υπάρχει μικρή πιθανότητα".

Αναμνηστική πλάκα για την Μαριέτα Μπλάου στο Γυμνάσιο της 
Rahlgasse, της Βιέννης, απ' όπου αποφοίτησε το 1914.

• Βιογραφία (pdf) της Marietta Blau από την Ruth Lewin Sime (Sacramento City College · Department of Chemistry) με τίτλο "Marietta Blau: Pioneer of Photographic Nuclear  Emulsions and Particle Physics" ("Μαριέτα Μπλάου: Πρωτοπόρος των φωτογραφικών πυρηνικών γαλακτωμάτων και της σωματιδιακής φυσικής").

• Σύντομη βιογραφία με παράθεση των κυριότερων δημοσιεύσεων της Μαριέτα Μπλάου από το UCLA στην εργασία CWP "Contributions of 20th Century Women to Physics".

Το εξώφυλλο της βιογραφίας της Μαριέτα Μπλάου
από την Brigitte Strohmaier και τον Robert Rosner.
(εκδόσεις Ariadne Press, 2006)



• Κείμενο pdf με τίτλο "Marietta Blau’s Work After World War II" ("Η δουλειά της Μαριέτας Μπλάου μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο") του Arnold Perlmutter.

• Συνέντευξη του Arnold Perlmutter στην Maria Rentetzi για την Μαριέτα Μπλάου, για την ORAL HISTORIES της AIP (9 Απριλίου 1999).

• Κείμενο pdf στο PHYSICS TODAY με τίτλο "More on Marietta Blau and the Physicists of Pre‐, Postwar Vienna" ("Περισσότερα για την Μαριέτα Μπλάου και τους φυσικούς στην Βιέννη πριν και μετά τον πόλεμο") των Arnold Perlmutter, Joseph F. Aschner,  Manfred Drosg και Peter Galison.

Πηγή: Today in Science History,  jwa/encyclopedia,  sciencehistory,  news miami,   caffebook